in co-creatie naar een nieuwe vorm van cultuur educatie
DE STILTE
Hoe vergroot je de draagkracht van danseducatie? Hoe kunnen we leerkrachten, directeuren en ouders hierin beter bereiken?
KWATTA
Hoe gaan we meer in gesprek met leerkrachten? Hoe bieden wij waarde met educatieve activiteiten?
HET LAAGLAND
Hoe ziet een cultuureducatieve activiteit eruit, waarbij de ontwikkeling van 21e eeuwse vaardigheden centraal staan? Kunnen we deze activiteit los van een voorstelling aanbieden?
HET HOUTEN HUIS
Hoe kunnen we in co-creatie met leerkrachten een product ontwikkelen waardoor cultuureducatie een structureel onderdeel is op de basisschool?
Het project Klasse Theater verliep volgens de methode van CultuurOntwerp. Het project, dat liep van januari 2015 tot en met het najaar van 2016, was ingedeeld in drie fasen.
Onderzoek bij scholen en andere betrokkenen was een groot deel van de eerste fase. Het formuleren van onderzoeksvragen en het interviewen van docenten, icc-ers en directeuren. Ook PABO’s, het Cito, steunpunten, cultuurmakelaars, kunstenaars en kinderen werden bevraagd. Er werd onderzoek gedaan naar de zogenoemde 21e eeuwse vaardigheden. Zijn er mogelijkheden om daarop aan te sluiten met nieuwe cultuureducatieve activiteiten?
Daarna werden de eerste ideeën ontwikkeld en getoetst aan de hand van het geleerde. Hierop werden ze aangepast en gingen we opnieuw in gesprek. Om aan het eind van deze fase de beste ideeën te kiezen om mee door te gaan naar fase 2.
Tijdens de tweede fase van Klasse Theater werden de ideeën uit fase 1 in het klein uitgeprobeerd. Dit deden we door ‘prototypes’: nagebootste situaties, interventies en experimenten. Door wat we zagen en op basis van de feedback die we kregen, pasten we de ideeën aan en testen we ze opnieuw. Zo groeiden de ideeën uit tot concepten die waarde hebben voor de mensen om wie het gaat.
Deze fase leverde soms een ‘proof of concept’ op: één of meer concepten die in de volgende fase in ‘het echt’ konden worden uitgeprobeerd.
In de derde fase werden de concepten voor de nieuwe activiteiten ‘in het echt’ getest. Door dit te doen en door de feedback die we ontvingen, konden we aan het einde van deze fase vaststellen of de juiste antwoorden op de probleemstelling gevonden zijn. En werd besloten of deze activiteiten worden omgezet in de dagelijkse praktijk.
De start: op onderzoek
Op 30 januari 2015 vond de eerste bijeenkomst plaats met alle 5 ontwerpteams.
Het was zowel een kick off als een constructieve werksessie. Zo werd er bijvoorbeeld gekeken naar het proces van het creëren van educatieve activiteiten en welke belanghebbenden (stakeholders) daar allemaal bij betrokken zijn. Als voorbereiding op de interviews met de stakeholders hebben we elkaar ondervraagd. Meteen een leuke kennismaking!
Naast gezamenlijke bijeenkomsten met alle 5 ontwerpteams kwamen we ook per team bij elkaar en werkten aan de opdrachten die werden meegegeven. In maart en april gebeurde dit voor de eerste keer.
Besproken is toen de probleemstelling van het project en de specifieke situatie van elk gezelschap. We hebben de onderzoeksvragen geformuleerd en concreet gemaakt wie welke persoon zal interviewen en met welke vragen. De resultaten van de interviews zijn verwerkt in profielschetsen.
Van onderzoek naar ideeën & persona’s
In Groningen vond op 17 april 2015 de tweede gezamenlijke bijeenkomst plaats.
De onderzoeksvragen van elk gezelschap werden met elkaar gedeeld en omgezet in Hoe Kun Je’s. Bijvoorbeeld: Hoe Kun Je leerkrachten laten ervaren wat de reikwijdte van cultuureducatie is? Hoe Kun je leeropbrengsten meetbaar maken? Hoe Kun Je het experiment centraal zetten in de samenwerking met scholen?
De profielschetsen werden aan elkaar gepresenteerd. Als ‘huiswerk’ zijn de profielschetsen omgezet naar meer generieke persona’s. Tenslotte zijn er ideeën bedacht bij elkaars vragen (Hoe Kun Je’s) zodat iedereen met veel nieuwe ideeën naar huis ging!
In mei gaan we verder met de eerste verzameling van ideeën bij onze onderzoeksvragen. Na een interne brainstorm werden ze gedeeld met belanghebbenden om zo hun eerste reacties horen. Bij het presenteren van die ideeën maakten we gebruik maken van storyboards.
Van storyboards naar formats
Op 30 juni 2015 vond de laatste bijeenkomst van de eerste fase plaats in Amersfoort. Het werd een actieve dag met lunch in de zon, waarbij het samenwerken weer motiveerde en inspireerde.
De theatergroepen presenteerden de ontwikkelde ideeën aan elkaar. Veel en diverse oplossingen waren het! Zo gaf Holland Opera bijvoorbeeld een andere betekenis aan de term ‘tafelmuziek’: kinderen tafels leren met muziek. Terwijl Kwatta juist de leraar wil bereiken door echt aanwezig te zijn in de docentenkamer: met filmpjes, en koffiekopjes en tafelkleden.
Een korte inval in de klas, kennismaken met hoe illusie werkt. En iets achterlaten wat door klas en leerkracht weer verder gebruikt kan worden. Dit wordt weer een wisselwerking richting de theatermakers, bedacht het Laagland.
Vanuit hun eigen kracht kwam Het Houten huis met een zelfbouwpakket van een huis. De school vindt het pakket op het schoolplein. Wat gebeurt er dan? Een ander idee is om met het Houten Huisje een gesprek in de klas op een heel andere manier laat verlopen.
De Stilte dacht aan het koppelen van tieners met ouderen zodat ze in het kader van maatschappijleer leren van elkaar. Maar het dansgezelschap wilde ook graag leren over Het Nieuwe Leren.
Na de presentatie en de onderlinge feedback was het nu aan de gezelschappen om te kiezen. Wat zijn de beste plannen om in de volgende fase uit te proberen: te prototypen? We hadden er zin in. Bekijk het filmpje om ook geïnspireerd te raken.
In deze maanden zijn we bezig met prototypen: het uitproberen van het idee of een deel van het idee. Daarvoor maakten we eerst een goede beschrijving of visualisatie van het idee dat het gezelschap gekozen heeft om door te ontwikkelen.
Hoe werkt het idee? Wat gebeurt er? Bij wie en waar?
Deze ideeën zijn voorgelegd aan betrokkenen. Holland Opera maakte bijvoorbeeld een mooi storyboard voor Tafelmuziek in de klas en legde dit voor aan docenten en leraren en studenten van de Pabo.
Vervolgens stonden we stil bij de vraag welk deel van het idee we willen uitproberen: prototypen. Welke vragen moet Het Houten Huisje bevatten om een ander gesprek te voeren in de klas? Reageren docenten in de koffiekamer op een zwart doosje? Hoe moet tafelmuziek klinken en moet er ook beeld bij, bijvoorbeeld voor op het digiboard? Welke inhoud moet er in de lesbrief nieuwe stijl staan en in welke vorm gepresenteerd? Hoe geef je een educatieve les vorm die niet gekoppeld is aan een voorstelling, maar toch duidelijk afkomstig is van een theatergezelschap?
Elk gezelschap doorliep dezelfde stappen, maar de ontwikkeling vond plaats in eigen tempo en in de eigen omgeving. Tussendoor werden de ervaringen weer aan elkaar gedeeld en feedback uitgewisseld tijdens bijeenkomsten met alle vijf gezelschappen.
Nieuw is dat we tijdens deze gezamenlijke bijeenkomsten om de beurt een workshop geven aan elkaar. Zo zongen we met Niek en deden we een improvisatiespel met Thekla. Hilarisch, energiek en een goede manier om elkaar beter te leren kennen!
– implementatie: wat doe het idee, hoe werkt het? (inhoud)
– look & feel: hoe ziet het eruit (vorm)
– rol: de functie die het idee heeft, de rol die het speelt in het leven van de betrokkenen.
Tafels leren door te zingen
Holland Opera ontwikkelde een proeflied met beeld op karton, wat door kinderen uit groep 4 van de Vuurvogel werd getest. Uitkomsten waren positief en helder: lied mag makkelijker en groep 5 is een betere doelgroep omdat daar de tafels echt geautomatiseerd worden.
Uitgever Blink en Holland Opera bekijken of ze Tafelmuziek binnen de methode Kazoo (een digitale lesmethode voor muziekonderwijs) kunnen opnemen dus directe toepasbaarheid. Holland Opera testte in april en mei het nieuwe lied op bestaande operamelodieën en maakte een proeffilmpje. Samen met docenten bekeken ze de integratie met het digibord en pasten ze de teksten aan.
Koffiekamer en Docentenavond: wat werkt?
Dat het goed is om meerdere ideeën uit te proberen werd duidelijk bij Kwatta. Het zwarte doosje dat in de koffiekamer werd gelegd bleek helemaal niet te werken. De docent werd er niet door uitgedaagd. Maar de Docentenavond was wel een groot succes. Na drie prototypesessies op verschillende locaties en met variaties in het programma was het nu klaar om te worden gezet in een Proof of Concept.
In de komende maanden wordt een draaiboek opgesteld en beschrijvingen gemaakt, waarna ze het nogmaals zullen testen. En dan is het klaar om volgend seizoen echt mee aan de slag te gaan.
Berichten voor en na het programma
De lesbrief, de brief voor de ouders en de opdracht voor de leerlingen verbeteren. De Stilte wilde in de communicatie rond de voorstelling meer brengen. Daarvoor zijn ze inspiratie gaan opdoen en hebben ze de eerste prototypes getest. Maar niet voordat gemeten werd hoe de huidige lesbrief ontvangen werd.
Zo’n meting maakt dat je beter kunt bepalen hoe het effect van je veranderingen zijn. Waardoor je niet interpreteert, maar weet of je doel bereikt wordt. Ze gaan in de komende maanden verder met dit onderzoek: waar verbetering en vernieuwing de communicatie met belanghebbenden goed ondersteunt.
Een straat vol ideeën
Huisjes in de klas, zeven heeft het Houten Huis daarvan ontwikkeld. Drie letterbakhuisjes, vier wat grotere varianten in samenwerking met vier kunstenaars nadat het eerste huisje getest was en enthousiast ontvangen werd in de klas.
Het idee achter het Huisje is om een instrument in de klas te hebben om te prikkelen en uit te dagen. De docent kan het huisje vol vragen en opdrachten gebruiken om onderwerpen te bespreken. Hoe de zeven huizen het doen in de klas wordt in april en mei bekeken door observaties in de klas, het bevragen van de docent die ook een dagboek bijhoudt.
Na dit prototypen zal een keuze gemaakt worden voor een bepaald huisje of een combinatie van huisjes. Deze worden beschreven in een Proof of Concept. Dan wordt dit Huis in het seizoen 2016/2017 verder ontwikkeld.
Van buiten naar binnen
Veel ideeën maakt het kiezen en uitwerken soms lastig. Dat overkwam Het Laagland. Toch is het gelukt met Expeditie Binnenwereld, een reis van kinderen uit groep 5 en 6 om vanuit de eigenheid en eigenwaarde zich te verhouden met hun omgeving. Hiervoor werken ze letterlijk van buiten naar binnen want beginnen met hun eigen lijf. Stakeholders in de vorm van leraren en kinderen reageerden goed op de ideeën.
De opdracht en uitdaging voor Het Laagland is nu dit plan Expeditie Binnenwereld concreet te maken en om te zetten in een prototype. Het daarna weer te testen en de feedback goed te verwerken. Dan sluiten ze in juni deze fase af met een Proof of Concept. Daarna nemen ze de beslissing om het verder te testen of al dan niet mee te nemen in hun aanbod.
Bekijken en presenteren
In het najaar van 2016 is bij elk gezelschap gefilmd door Rutger Vos en Pieter Wackers. Dit heeft geresulteerd in een film van het project en korte filmpjes per gezelschap. Die bekijk je hier.
Op 6 december 2017 is een presentatie gehouden over Klasse Theater in een bomvol lokaal tijdens de Conferentie Cultuureducatie met Kwaliteit.
initiatiefnemers | Projectorganisatie | partners en fondsen
Tegelijkertijd wilden we interessante ontwikkelingen in het onderwijs zoals 21e eeuwse vaardigheden integreren in onze cultuureducatie. Om die redenen wilden we een nieuwe vorm van cultuureducatie ontwikkelen. Één of meerdere vormen die een antwoorden zijn op de gestelde vragen. Cultuureducatieve activiteiten of producten die we na afloop van het project konden inzetten in de praktijk van alledag. Dit was dan ook het doel van het project Klasse Theater. De resultaten ziet u hier.
HET HOUTEN HUIS
Het Houten Huis is het beeldend muziektheatergezelschap van het Noorden. Vanuit Groningen maakt het gezelschap voorstellingen die door het hele land én tot ver over de grens te zien zijn.
Met humor en poëzie tonen de makers de imperfectie van het leven, dat wat van binnen wringt. Op het toneel staan helden uit het dagelijks bestaan, worstelend met hun angsten en verlangens.
Het Houten Huis speelt niet alleen voor, maar ook mét het publiek. De educatieve projecten en activiteiten bieden op speelse, filosofische wijze verdieping. Zo stimuleert het jong en oud om na te denken over zichzelf, over anderen en over de wereld.
DE STILTE
De Stilte is gevestigd in Breda en legt zich exclusief toe op danstheatervoorstellingen voor kinderen.
Educatie vormt een integraal onderdeel van de werkwijze. Met meerduidige voorstellingen en dansactiviteiten wil de Stilte de verbeelding prikkelen, de speelse leerdrift van kinderen stimuleren en hun creërende vermogens aanjagen.
De Stilte is het meest buitengaatse dansgezelschap van Nederland.
HOLLAND OPERA
Holland Opera is sinds 2010 gevestigd in het industriële monument de Veerensmederij te Amersfoort. Holland Opera maakt nieuw gecomponeerde opera voor kinderen en jongeren.
Holland Opera acht het van groot belang jong publiek de kracht van opera/muziek te laten ervaren en tevens te stimuleren meer te participeren in culturele activiteiten. Daarnaast vindt Holland Opera het belangrijk om maatschappelijk relevante onderwerpen een centrale plek te geven in zowel de voorstellingen als educatieve activiteiten.
HET LAAGLAND
Het Laagland maakt ‘Theater waar je van groeit’ en is sinds 2000 gevestigd in Sittard-Geleen. Met tourneeproducties voor de hele familie, klassenvoorstellingen en locatietheater zorgt Het Laagland, al spelend, vertellend en verbeeldend voor herkenning en verwondering.
Het Laagland spreekt je aan op de kracht van je eigen verbeelding en inlevingsvermogen, moedigt je aan om verder te kijken dan de wereld die je al kent en verder te komen op weg naar wie je bent, wat je kunt en waar je voor wilt gaan.
KWATTA
Kwatta heeft haar thuisbasis in Nijmegen en maakt toegankelijk en eigenzinnig jeugdtheater voor kinderen en jongeren (en voor iedereen die het lef heeft om met verbazing om zich heen te kijken).
De artistieke visie van Kwatta is enerzijds een vertaling van de wereld waarin we leven en anderzijds een visie op kunst en op de ontwikkeling van het kind.
CULTUURONTWERP
CultuurOntwerp begeleidt culturele organisaties bij het ontwikkelen van nieuwe producten, activiteiten of diensten.
De methode van CultuurOntwerp combineert het ontwikkelen van een concreet en innovatief resultaat met het ervaring opdoen van een creatieve werkwijze, waarbij de gebruiker centraal staat en in co-creatie wordt gewerkt, zowel binnen als buiten de organisatie.
Elk ontwerpteam werkt met partners uit de eigen regio.
Het project wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het Fonds voor Cultuurparticpatie en Fonds 21.
Op deze pagina geen uitputtend overzicht. Wel inspirerende voorbeelden, theoretische verdieping en interessante artikelen, blogs en video’s die we graag delen. Over cultuureducatie, over ontwikkelingen in het onderwijs en wat ons verder verrast en verrijkt. Als jij een tip hebt voor ons, horen we dat graag!
NIEUW MODEL 21-ste VAARDIGHEDEN
Kennisnet en SLO hebben een nieuw model voor 21e Zeeuwse vaardigheden
Het nieuwe model voor 21e eeuwse vaardigheden bouwt voort op het oude model, dat is ontwikkeld door Kennisnet. Uit onderzoek door SLO blijkt dat docenten veel behoefte hebben aan meer kennis en inzicht en lesmaterialen, met name met betrekking tot de vaardigheden creatief en probleemoplossend denken en handelen en digitale vaardigheden.
DE ONDERWIJZER AAN DE MACHT
VPRO Tegenlicht
Hoe kun je leerlingen onderwijs bieden dat het beste bij ze past? Drie scholen pakken het op een hele andere manier aan.
ANIMATIE VAN KEN ROBINSON
Animatie van Ken Robinson over waarom en de urgentie van verandering van het onderwijs
21st century skills in het onderwijs
Een whitepaper van 21stcentryskills.nl, Frank van den Oetelaar
Deze whitepaper hanteert een andere indeling van de vaardigheden, maar geeft een duidelijke en korte introductie op de vaardigheden.
Vragen?
Bel Niek Idelenburg op 033-2020920
of stuur een mail naar niek@hollandopera.nl
Adresgegevens initiatiefnemers
Het Laagland
Mgr. Claessenstraat 2
6131 AJ Sittard
046-4007273
Contactpersoon: Mirjam Stam
De Stilte
Markendaalseweg 75A
4811 KB Breda
076-5138125
Contactpersoon: Jan Baanstra
Theatergroep Kwatta
Daalseweg 262
6523 CD Nijmegen
024-3600588
Contactpersoon: Gerda van de Kamp
Holland Opera
Soesterweg 330
3812 BH Amersfoort
033-2020920
Contactpersoon: Niek Idelenburg
Het Houten Huis
Stationsplein 3
9726 AE Groningen
050 7370250
Contactpersoon: David van Griethuysen
CultuurOntwerp
M.J.E. Lippitsstraat 3
1022 KC Amsterdam
06-27012154
Contactpersoon: Anne-Marie Kremer